🐼 Yemek Yerken Tükürük Bezi Şişmesi

qBbxhg. Tükürük Kulak önü, çene altı ve dil altı bezleri tarafından üretilen renksiz, özel kıvamda, akıcı bir sıvı olan tükürük, üretildiği bezlerden kanalcıklar aracılığı ile ağız boşluğuna taşınır. Bezler günde 5 litreye yakın tükürük üretirler. Kulak önü tükürük bezinin kanalı, üst 1. büyük azı yakınında; diğer tükürük bezlerinin kanalcıkları da dil altından ağıza açılırlar. Sınıflandıracak olursak Küçük Tükürük Bezleri Glandulae Salivariae Minores Minör Tükürük Bezleri, ağız boşluğunun küçük salgı bezleridir. Bulundukları yere göre adlandırılırlar. Gl. labiales dudakta Gl. buccales yanaklarda Gl. molares azı dişleri düzeyinde mukoza altında Gl. buccales e paralel Gl. palatinae damakta, Gl. linguales dilin yan ve arka yüzeylerinde Büyük Tükürük Bezleri Glandulae Salivariae Majores Glandula sublingualis Diaphragma oris ağız diyaframı üzerinde, dilin altında yer alan, bir çok boşaltım kanalına sahip olan ve daha çok müköz yapı gösteren bez. Ductus subligualis major başlıca boşaltım kanalıdır. Bunun yanı sıra yaklaşık 40 kadar Ductus subligualis minores ile de ağıza tükürük salgısı boşaltır. Glandula submandibularis Mylohyoid kasın hemen altında bulunan daha çok seröz yapıdaki tükürük bezi. Ductus submandibularis ile dilin hemen altına salgı boşaltır. Glandula parotis Altçene ramusumnun dış yanında bulunan kulak altı tükürük bezi. Ductus parotideusStenon kanalı, masseter kasının ön kenarını dolaşarak üst ikinci büyük azının yanına açılır. Tükürüğün İçeriği Alkali özellik gösteren tükürüğün temel bileşeni sudur. Bunun dışında, tükürük bezleri tarafından üretilen diğer başka maddeleri ve ağız boşluğunda doğal olarak bulunan çeşitli bileşenleri de içeriyor. Tükürük içeriğinde bulunan maddeleri şöyle sıralayabiliriz Su, albümin, Çeşitli enzimler lipaz, amilaz, laktik dehidrogenaz, beta-glukuronidaz, esteraz, peptidaz, fosfataz, ribonükleaz, peroksidaz, Karbohidraz, lizozim, musinler, sistatinler, Sinir büyüme faktörü, epidermal büyüme faktörü, gustin, fibronektin, histatin, İmmunoglobulin-A, -G ve –M, serum proteinleri, Laktoferrin, kreatinin, siyalik asit, üre, ürik asit, lipidler, Azot, elektrolitler, amonyak, bikarbonat, kalsiyum, klor, Flor, iyot, fosfatlar, potasyum, sodyum, sülfatlar, tiosiyanat, magnezyum, vs. Bunların dışında, tükürük bezleri tarafından salgılanmayan bileşenler arasında da şunlar bulunabiliyor Mantarlar, serum ve kan hücreleri, Yemek artıkları, bakteriler ve bakteriyel ürünler, Bronşiyal salgılar, hücre artıkları, virüsler, vs. Tükürüğün ağız ve dişlere yararlı etkileri şöyle özetlenebilir; Tükürük, dişleri mekanik olarak temizler. Tükürük, dişleri çürümekten korur. Tükürük, içinde bulundurduğu mayalarla ağız mukozasını korur. Damakta oluşan tükrük bezine bağlı patolojik lezyonların ameliyat ile alınması gerekir. Tükürük Bezi Hastalıkları Tıkanıklık Tıkanıklık, çoğunlukla taş oluşmasına bağlı olarak parotis ve submandibüler bezlerde görülür. Şikayetler tipik olarak yemek yerken görülür. Yemek yerken tükürük oluşması hızlanır fakat tıkanıklıktan dolayı akamaz ve bazen iltihabın da eşlik ettiği şiddetli ağrı ve şişliğe yol açar. Şişlik, Ödem Şayet taşlar tam olarak tıkanıklık meydana getirmemişlerse yemek yerken bezler şişer ve bir süre sonra yavaş yavaş inerler, ta ki bir sonraki yemeğe kadar. Biriken tükürük içerisinde mikroplar daha kolay ürerler ve daha şiddetli ağrı ve şişlik oluştururlar. Şayet yeterli sürede tedavi edilmezlerse apse kişilerde tükürük bezlerinin ana kanalları anormal olabilir. Bu kanallar darlıklar yaratarak tükürük akımını azaltarak iltihap ve tıkanıklık şikayetlerinin oluşmasına yol açabilirler. İltihap En sık görülen tükürük bezi iltihabı parotis bezini etkileyen “kabakulak”tır. En sık çocuklarda görülmesine rağmen yetişkinlerde de görülebilir. Eğer bir yetişkinde parotis bezi bölgesinde bir şişlik olursa bunun tıkanıklıktan veya tümörden olma şansı daha darlığından ve tükürük akımının azalmasından kaynaklanan iltihaptan daha önce lenf bezlerinin iltihabından dolayı tükürük bezlerinde de ikincil iltihap olabilir. Bu lenf bezleri boğazın üst kısmında boğaz ağrısı sonrası görülen hassas lenf bezleridir. Bu lenf bezlerinin bir kısmı gerçekte parotis bezinin üzerinde, içerisinde ve altında veya submandibüler bezin yanında bulunurlar. Lenf bezleri iltihaplandığı zaman kızarıklık ve ağrılı şişlik oluştururlar. Lenf bezleri tümör ve ödem dolayısı ile de büyürler. Tümörler Tükürük bezlerinin birincil tümörleri başlangıçta çoğunlukla ağrısız şişme ile kendilerini gösterirler. Tümörler nadiren birden fazla bezde bulunurlar ve kulak önü, ağız içi, damak, ağız tabanı, yanaklar ve dudaklar üzerinde bulunabilirler. Bu şişlikler kulak, burun, boğaz ve baş-boyun cerrahları tarafından değerlendirilmelidirler. Teşhis Tükürük bezleri hastalıklarının teşhisi dikkatli bir hikaye, fizik muayene ve laboratuar testleri ile konur. Büyük tükürük bezlerinde bir taş tıkanıklığından şüphe edilirse bezin açıldığı ağız uyuşturularak kanalı genişletilip taşın çıkıp çıkmadığına bakmak gerekebilir. Bu tür bir işlemden önce röntgen filmi ile kireçlenmiş taşın nerede olduğu tespit edilebilir. Şayet tükürük bezinde bir kitle tespit edilmişse, bilgisayarlı tomografi ile buranın röntgeninin çekilmesi yararlı olur. Bu tomografi ile kitlenin gerçekten tükürük bezinden mi yoksa komşu bir lenf bezinden mi kaynaklandığı bulunur. Birçok vakada muayene odasında yapılabilen ince iğne aspirasyon biyopsisi yardımcı olur. Bu testin doğruluğu % 80 ile 90 arasındadır. Kitleden cilt kesisi ile bir parça alarak incelenmesi, muayene odasında tavsiye edilmez. Parotis bezi ile birlikte seyreden yüz sinirinin hasar görme ihtimalindan dolayı açık biyopsi operasyon odasında yapılmalıdır. Tedavi Başlıca iki bölüme ayrılır İlaçla ve operasyonla. Tedavi şeklinin seçimi problemin ne olduğuna bağlıdır. Şayet problem bütün vücut ile ilgili bir hastalıktan kaynaklanıyorsa bunu tedavi etmek lazımdır. Bu diğer branştaki hekimlerle konsültasyonu gerektirebilir. Şayet hastalık tıkanıklık ve iltihap ile ilgili ise antibiyotikler kullanılır. Bazen kanallara müdahale gerekir. Şayet tükürük bezinin içerisinde bir kitle oluşmuşsa bunun çıkartılması gerekebilir. Parotis bezi içerisindeki kitlelerin çoğu selimdir. Operasyon gerekince bu bezin içerisinden geçen yüz sinirine çok dikkat edilmesi gerekir. Parotis bezi içerisinde habis tümör varsa, yüz sinirinin büyük kısmına zarar verilmeden kitle çıkartılabilir. Operasyon sonrası sıklıkla radyasyon tedavisi önerilir. Bu tedavi operasyondan tipik olarak dört ile altı hafta sonra başlanır bu sürede dokuların iyileşmesi beklenir. Ağız ve boğazdaki küçük tükürük bezleri için de aynı prensipler geçerlidir. Selim hastalıklar en iyi tek olarak başına operasyon ile tedavi edilirler, habis tümörler ise hem operasyon hem de radyasyon tedavisine ihtiyaç gösterirler. Şayet kitle tükürük bezinin komşuluğundaki bir lenf bezi kanseri ise o zaman tedavi şekli elbette ki değişir. Doç. Dr. Utkan Kamil AKYOL Diş Hekimi-Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Uzmanı Tükürük Bezleri Nerelerde Bulunur? Bezler ağız ve boğaz çevresinde yerleşmişlerdir. Başlıca tükürük bezleri parotis kulak önünde, submandibüler çene altında ve sublingual dilaltında bezlerdir. Hepsi de ağız içerisine tükürük salgılarlar. Parotis bezi üst azı dişlerin yanından, submandibüler bez dilin altında ön taraftan ve sublingual bez ağız tabanında birçok ufak noktadan tükürük salgılar. Bu bezlerle birlikte, dudaklar, yanakların iç kısmı ve ağız ile boğazın bütün yüzeylerinde yüzlerce ufak tükürük bezi bulunur. Tükürük bezleri, ağzınızı ıslak tutan, sindirimi başlatan ve dişleri çürükten koruyan tükürüğü salgılarlar. Tükürük Bezi Hastalıkları ve Belirtileri; Klinik olarak hastalık oluşturan tükürük bezi anormallikleri şu şekilde gruplandırılabilir Tıkanıklık Tıkanıklık, çoğunlukla taş oluşmasına bağlı olarak parotis ve submandibüler bezlerde görülür. Şikayetler tipik olarak yemek yerken görülür. Yemek yerken tükürük oluşması hızlanır fakat tıkanıklıktan dolayı akamaz ve bazen iltihabın da eşlik ettiği şiddetli ağrı ve şişliğe yol açar. Şişlik Ödem Şayet taşlar tam olarak tıkanıklık meydana getirmemişlerse yemek yerken bezler şişer ve bir süre sonra yavaş yavaş inerler, ta ki bir sonraki yemeğe kadar. Biriken tükürük içerisinde mikroplar daha kolay ürerler ve daha şiddetli ağrı ve şişlik oluştururlar. Şayet yeterli sürede tedavi edilmezlerse apse oluşturabilirler. Bazı kişilerde tükürük bezlerinin ana kanalları anormal olabilir. Bu kanallar darlıklar yaratarak tükürük akımını azaltarak iltihap ve tıkanıklık şikayetlerinin oluşmasına yol açabilirler. İltihap En sık görülen tükürük bezi iltihabı parotis bezini etkileyen "kabakulak"tır. En sık çocuklarda görülmesine rağmen yetişkinlerde de görülebilir. Bir yetişkinde parotis bezi bölgesinde bir şişlik olursa bunun tıkanıklıktan veya tümörden olma şansı daha fazladır. Kanal darlığından ve tükürük akımının azalmasından kaynaklanan tıkanıklık iltihaba yol açabilir. Komşu lenf bezlerinin iltihabından dolayı tükürük bezlerinde de ikincil iltihap olabilir. Bu lenf bezleri boğazın üst kısmında boğaz ağrısı sonrası görülen hassas lenf bezleridir. Bu lenf bezlerinin bir kısmı gerçekte parotis bezinin üzerinde, içerisinde ve altında veya submandibüler bezin yanında bulunurlar. Lenf bezleri iltihaplandığı zaman kızarıklık ve ağrılı şişlik oluştururlar. Lenf bezleri tümör ve ödem dolayısı ile de büyürler. Tümörler Tükürük bezlerinin birincil tümörleri başlangıçta çoğunlukla ağrısız şişme ile kendilerini gösterirler. Tümörler nadiren birden fazla bezde bulunurlar ve kulak önü, ağız içi, damak, ağız tabanı, yanaklar ve dudaklar üzerinde bulunabilirler. Bu şişlikler kulak, burun, boğaz ve baş-boyun cerrahları tarafından değerlendirilmelidirler. Büyük tükürük bezlerinin habis tümörleri hızlı büyürler, ağrılı olurlar ve o taraf yüz hareketlerini engelleyebilirler. Bu şikayetler hemen araştırılmalıdırlar. Tükürük bezleri bazı özel hastalıklarda da şişerler. Hastalarda genellikle göz ve ağız kuruluğu görülür. Buna eklem romatizması eşlik edebilir. Şeker hastalığı özellikle parotis bezinde şişliğe yol açabilir. Genellikle iki taraflı parotis bezi şişliği alkoliklerde de görülür. Tükürük Bezi Hastalıklarında Nasıl Teşhis Konur? Tükürük bezleri hastalıklarının teşhisi dikkatli bir hikaye, fizik muayene ve laboratuar testleri ile konur. Birçok hastada Ultrasonografi, tükürük bezinde bir kitle düşünülenlerde, bilgisayarlı tomografi ya da manyetik rezonans ile bu bölgenin görüntülü incelemesi gerekebilir. Yapılan tetkiklerle kitlenin gerçekten tükürük bezinden mi yoksa komşu bir yapılardan mı kaynaklandığı bulunur. Tükürük bezlerinde taş oluşumuna bağlı tıkanıklıktan şüphe edilirse ultrasonografi ve filmlerle kireçlenmiş taşın nerede olduğu tespit edilebilir. Bazı olgularda bezin ağız içine açıldığı kanal girişi gerekirse uyuşturularak ince endoskoplarla kanalı kontrol etmek hatta kanalda yerleşen taşları çıkarmak mümkün olabilir. Özellikle kötü huylu tümör – kanser düşünülen hastalarda ultrasonografi altında ince iğne aspirasyon biyopsisi ile % 80 ile 90 oranında doğru tanıya gidilebilir. Kitleden cilt kesisi ile girilerek biyopsi yapılması tam doğru sonuç için gereklidir. Tükürük bezlerinin yeri konumu ve yüz sinirinin dallarına yakınlığı nedeniyle biyopsiler ameliyathane koşullarında yapılmalıdır. Tükürük Bezi Hastalıklarının Tedavisi Tedavi şeklinin seçimi problemin ne olduğuna bağlıdır. Vücuttaki başka hastalıkların tükürük bezine etkisiyle oluşan tükürük bezi hastalıklarında öncelikle asıl tedavi etmek lazımdır. Bu diğer branştaki hekimlerle konsültasyonu gerektirebilir. Şayet hastalık tıkanıklık ve iltihap ile ilgili ise başlangıçta değişik ilaçlar ve antibiyotikler kullanılır. Şayet tükürük bezinin içerisinde bir kitle oluşmuşsa bunun çıkartılması gerekebilir. Tükürük bezi içerisindeki kitlelerin çoğu iyi huyludur. Operasyon gerekince bu bezin içerisinden geçen yüz sinirine çok dikkat edilmesi gerekir. Kötü huylu tümörlerde kitlenin tam çıkarılması için bazen zorunlu olarak yüz sinirinin bir kısmına zarar verilebilir. Tükürük bezi kanserlerinde Operasyon öncesi yada sonrası radyoterapi ve kemoterapi de gerekebilir. Özet olarak, tükürük bezi hastalıklarının birçok sebebi vardır. Bu hastalıklar hem ilaçla hem de cerrahi olarak tedavi edilirler. Bu tür tedaviler bu alanda deneyimli kulak, burun, boğaz ve baş-boyun cerrahı tarafından gerçekleştirilmelidir. Neslihan Şenocak Cevabı Tanımlamaya çalıştığınız şişlik; çene altında ve yanlara doğru orta hattın her iki yanında ise, bazen çene altı tükürük bezi kanalının tıkanmasına bağlı olarak, kanalın ağız içine açıldığı delik bölgesinde ödem şişme ve buna bağlı olarak bezde büyüme olabilir. Bu da boyunda kitle görünümü verir. Tükürük bezi kanalı genellikle Taş ile tıkanır. Tabiki kanalın tıkanmasına yol açan başka nedenler de olabilir. O nedenle ameliyat konusunda görmeden tanı koyup, fikir yürütmek yanlış olur. İleri tetkik yapılmasını öneririm. Görme şansımız olursa kesin tanı koyup uygun tedaviyi önerebiliriz. Ayrıca, sitemde; boyunda kitle, vaka takdimi, sıklıkla sorulan sorular bölümünü okuyabilirsiniz. Geçmiş olsun dileklerimle. Tükürük Bezi Nerede? Tükürük bezleri büyük olanlar çene altında kulak ile çene arasında olmak üzere iki taraflı dört adettir. Çene altında olanlar büyümüş ise elle hissedilir. Dil altında olanlar ise daha küçük ve çok sayıda yer almaktadır. Tükürük Bezi Taşı Nedir? Tükürük bezleri salgıladıkları tükürük kanal içinde zamanla koyulaşır kalsiyum birikintileri fazlalaşınca taş oluşmasına sebep olur. Genellikle çene altındaki tükürük bezi kanalında oluşan bu taşlar dil altındaki kanalda bazen el ile hissedilebilir. Taş belirtileri genellikle yemek yerken bezlerde olan şişmedir. Taş eğer kanalda tıkanıklık yaparsa tükürük bezinde şişmeye ve ağrıya neden olur. Bezlere masaj uygulama ile taş küçük ise kanalın ucuna hareket ettirilebilir. Kendiliğinden atabilir. Limon gibi tükürük arttıran yiyecekler taşı çıkmasına yardımcı olur. Tükürük bezi taşı ultrason da görülür. Tükürük Bezindeki Taş Nasıl Çıkartılır? Masaj ile çıkarılamayan taşlar sialoendoskopi dediğimiz çok ince kameralar ile kanallardan girilerek çıkartılabilir. Endoskop ile çıkarılamayacak büyüklükte ya da ulaşılamayacak derinlikte olan taşlar ise taş kırma cihazları ile küçültülebilir ya da ameliyat ile çıkartılabilir. Tükürük Bezi Neden Şişer? Taş hastalığı dışında sistemik hastalıklar, iltihaplar, kanserler tükürük bezlerinin şişmesine neden olur. Tükürük Bezi İyi Huylu Bening Tümörleri Genellikle Parotis Bezinden çene arkasındaki tükürük bezi kaynaklanır. Pleomorfik Adenom ve Warthin tömürü iyi huylu tümörlerdendir. Orta yaşlarda görülen bu hastalık yavaş büyüyen ağrısız kitleler olarak karşımıza çıkar. Görüntüleme ile şüpheli kitlelerden biyopsi yapılır. Tükürük Bezi Kötü Huylu Malign Tümörleri Mukoepidermoid karsinom ve Adenokistik karsinom tükürük bezlerinde sık karşılaşılan patolojilerdir. Bu bölgenin tedavisi geniş olarak cerrahi tedavidir. Özellikle parotis kaynaklı kitlelerde yüz sinir felci gelişebilir. Yüz siniri parotis bezi içerisinden ilerlediği için bu bölgenin cerrahisinde yapışık kitleler sonucu sinir zarar görebilir. Cerrahi tedavi sonrası radyoterapi verilebilir. Boyun bölgesinde lenf metastazı şüphesi oluşacağı için boyun diseksiyonu da aynı seans da yapılmalıdır. Tükürük bezi taşlarına ilişkin şikâyetler taşın yerine, tıkanıklığın dercesine, tükürük salgı hızına ve bez dokusunda iltihap olup olmamasına göre değişir. Tipik yakınma, özellikle limon gibi tükürük salgısını arttıran bir yiyecek yenildiğinde aniden taşın olduğu bezde, yani çene altında, dilaltında ya da kulak önünde ani şişme ve ağrıdır. Kanalda tam bir tıkanma yoksa söz konusu şişlik bir iki saat içinde ortadan kalkar. Sonra tekrar tükürük bezini uyaran bir yiyecek yenildiğinde şikâyet yeniden ortaya çıkar. Kaynak

yemek yerken tükürük bezi şişmesi